Uzaydan gelen yıldırım: Nicole Ayers'ın gözünden dev jet mucizesi

3 Temmuz 2025’te Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan çekilen bir kare, gökyüzünün en nadir elektrik olaylarından birini belgeledi. NASA astronotu Nicole Ayers, o an sadece bir yıldırımı değil, atmosferin sınırlarına kadar uzanan devasa bir jeti yakaladı. Kırmızı renkli, yukarı doğru yükselen bu yıldırım çeşidi; sıradan fırtına şimşeklerinden çok daha az görülüyor ve göz açıp kapayıncaya kadar yok oluyor. Görüntünün ilk olarak sprite olduğu düşünülse de detaylı analizler, bunun çok daha ender bir oluşum olan devasa jet olduğunu kanıtladı. Ayers’ın o anda neye tanıklık ettiğini fark etmesi ve bunu net biçimde fotoğraflaması, bilim dünyası için tarihi bir an yarattı. Uzaydan böyle bir fenomeni yakalamak, hem teknik hem de gözlem açısından oldukça zordur.

Elektriğin üst atmosfere uzanan kolu

Devasa jetler, gök gürültülü fırtınaların üst katmanlarında biriken elektrik yükünün yukarıya, iyonosfere doğru boşalmasıyla oluşur. Genellikle 20 kilometre yüksekliğe ulaşan bulutlardan başlayıp 100 kilometreye kadar uzanabilirler. Oluşma anları ise öylesine kısa ve öngörülemezdir ki çoğu zaman yalnızca şans eseri görüntülenebilirler. Bu doğa olayları, uçak yolcuları veya yer tabanlı kameralar tarafından nadiren tespit edilir. Ancak Ayers’ın uzaydaki konumu sayesinde bu deşarjı yukarıdan görüntülemesi, devasa jetlerin davranış biçimi üzerine yeni veriler sağladı. Atmosferin elektriksel dengesiyle ilgili pek çok bilinmeyen, bu görüntüler sayesinde aydınlatılabilir.

Geçici Işık Olayları (TLE), atmosferde meydana gelen ve çıplak gözle zor fark edilen ışık parlamalarıdır. Bunların en yaygın olanı sprite’lardır; kırmızımsı, denizanası veya sütun şeklinde görülürler ve yıldırımlardan sonra yüksek atmosferde oluşurlar. Ancak devasa jetler, sprite’ların aksine doğrudan bulut tepesinden yukarı doğru fırlar ve çok daha güçlüdür. Sprite bir parıltı gibi yayılırken, devasa jetler adeta bir elektrik mızrağı gibi atmosferi deler. Her iki olay da farklı koşullarda ve farklı yük boşalması türleriyle ortaya çıkar. Nicole Ayers’ın görüntüsü, sprite ile devasa jet arasındaki bu farkı gözler önüne sermesi açısından eşsizdir.

Nicole Ayers’ın tarihi karesi

NASA astronotu Nicole Ayers’ın objektifi, bilim dünyasında yankı uyandıran bir ana tanıklık etti. Sol tarafta jetin kırmızı izi, sağda ise Dünya’nın gece ışıklarıyla süslenmiş yüzeyi aynı karede buluştu. Fotoğraf yalnızca bilimsel değil, sanatsal olarak da büyüleyici bir etkiye sahip. Spritacular projesinin baş araştırmacısı Dr. Burcu Koşar’ın da vurguladığı gibi, bu olay sadece bir görüntü değil; bir keşfin belgesidir. Devasa jetler gibi nadir doğa olayları, atmosferin daha iyi anlaşılması adına büyük fırsatlar sunar. Ayers’ın bu gözlemi, uzaydan Dünya’ya bakan insan gözünün ne kadar değerli olduğunu bir kez daha kanıtladı.