Dünyanın en büyük Mars kayası müzayedede satıldı.

Mars’tan gelen ve yaklaşık 24 kilogram ağırlığıyla Dünya’ya ulaşan en büyük taş olan NWA 16788, geçtiğimiz günlerde New York’ta düzenlenen Sotheby’s müzayedesinde 5,3 milyon dolara satıldı. Ancak bu rekor satış, bilim insanları arasında tartışmalara yol açtı. Zira taşın yeni sahibi açıklanmazken, Mars’tan gelen bu değerli parçanın artık kamuya ve araştırmacılara kapalı bir koleksiyonda saklanacak olması endişe yarattı.

Mars’tan dünyaya: eşi benzeri olmayan bir yolculuk

NWA 16788 adlı bu Mars kayası, Kasım 2023’te Nijer’in ücra bir bölgesinde bir meteor avcısı tarafından keşfedildi. Uzmanlara göre, bu devasa taş, Mars yüzeyine çarpan çok daha büyük bir meteorun etkisiyle uzaya fırlatıldı ve ardından milyonlarca kilometre yol kat ederek Dünya'ya ulaştı. Mars’tan gelen ve Meteoritical Society veritabanına göre kökeni doğrulanan yaklaşık 400 meteoritin en büyüğü olan bu taş, hem boyutuyla hem de sağlam kalmasıyla dikkat çekiyor.

Rekor fiyata satıldı, bilim dünyası üzüldü

Sotheby’s müzayede evinde 5,3 milyon dolara satılan NWA 16788, şimdiye kadar satılan en pahalı Mars meteoru oldu. Ancak satış sonrası taşın yeni sahibinin kimliği gizli tutuldu ve bunun özel bir koleksiyona kaldırılması bilim insanlarının eleştirisine yol açtı. Edinburgh Üniversitesi'nden Prof. Steve Brusatte, “Bir oligarkın kasasına kaybolup gitse yazık olur. Asıl yeri bir müze; burada bilimsel olarak incelenebilir ve halkla paylaşılabilir.” diyerek tepkisini dile getirdi.

Bilim için neden önemliydi?

Mars’tan gelen bu tür taşlar, gezegenimizin dışında oluşmuş nadir malzemeleri incelenebilir hale getiriyor. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden Prof. Paul Asimow’un belirttiği gibi, “Meteoritler, başka hiçbir şekilde elde edilemeyecek şekilde güneş sisteminin tarihi hakkında eşsiz bilgiler taşır.” Özellikle Mars’tan gelen bu büyük kaya parçası, Mars’ın geçmişi, bileşimi ve güneş sistemi tarihiyle ilgili yeni bulgular sağlayabilirdi.

Koleksiyonerler ve bilim

Her ne kadar bazı bilim insanları bu tür taşların özel ellerde kaybolmasından rahatsız olsa da, farklı bir bakış açısı da var. Leicester Üniversitesi’nden gezegen bilimci Julia Cartwright, “Meteorları aramak, toplamak ve satmak için bir pazar olmasaydı, koleksiyonlarımızda bu kadar çok meteor olmazdı. Bu da bilimin ilerlemesini sağlıyor.” diyerek, bu piyasaların bilimsel keşifleri artırdığına dikkat çekiyor.

Yine de, bir parça Mars’ın bir müzede ya da bir üniversitede herkesin erişimine açık bir şekilde sergilenmesi, hem öğrenciler hem de bilim insanları için büyük bir fırsat olurdu. Ancak şu anda, bu eşsiz taşın yeni sahibi gizli tutuluyor ve ne amaçla kullanılacağı, sergilenip sergilenmeyeceği bilinmiyor.

Mars’ın izinde

Bilim insanları NWA 16788’i doğrudan inceleyemeyecek olsa da, örneğin Çin’deki Mor Dağ Gözlemevi’nde bulunan küçük numuneler ve daha önce alınan analizler araştırmacıların elinde. Sotheby’s yetkilisi Cassandra Hatton da, en azından bu kırıntıların bilimsel araştırmalara açıldığını belirtiyor.

Sonuç olarak, Mars’tan gelen en büyük kaya parçasının bir koleksiyoncuya satılması, bir yandan meteorit avcıları ve koleksiyoncular sayesinde bu taşların bulunup bilime kazandırıldığını gösteriyor; öte yandan, böylesine önemli bir parçanın toplumdan ve araştırmacılardan uzak kalması, uzun süre tartışılacak gibi görünüyor.