Yapay Zekâ yayılması (AI Sprawl) nedir?

McKinsey’nin 2024 tarihli “Yapay Zekâ Durumu” raporuna göre, işletmelerin %72’si en az bir tür üretken YZ teknolojisi kullanıyor. Bu oran, sadece birkaç yıl öncesine kadar çığır açıcı kabul edilen transkripsiyon ya da özetleme gibi özelliklerin artık “beklenen” standartlar hâline geldiğini gösteriyor.

Yapay Zekâ yayılması (AI Sprawl) nedir?

YZ yayılması, şirketlerin farklı departmanlarında birbirinden bağımsız ve kontrolsüz şekilde yapay zekâ araçlarının kullanılması anlamına geliyor. Bu durum;

Aynı işlevi gören araçların tekrarlı şekilde kullanılması,

Kullanıcı deneyiminde tutarsızlık,

Veri yönetişimi ve güvenlik açıklarının artması,

Denetim süreçlerinin karmaşıklaşması

gibi olumsuz sonuçlara yol açıyor.

Örneğin; e-posta, sohbet uygulaması ve destek sisteminde birbirinden bağımsız YZ asistanlarının kullanılması, hem maliyetleri artırıyor hem de kullanıcıları kafa karışıklığına sürüklüyor.

Dikey YZ’nin sınırları

Kurumsal alandaki çoğu YZ çözümü, genellikle tek bir yazılımın içinde çalışan dikey YZ modellerinden oluşuyor. Bu çözümler, belirli sorunlara hızlı çözüm sunsa da kurum genelinde çapraz işlevsellik veya veri paylaşımı sağlamakta yetersiz kalıyor.

IDC’ye göre, kurumlar bu parçalı yapı nedeniyle kullanıcı başına %30’a varan ek maliyetlerle karşı karşıya kalıyor. Gartner ise kurumsal YZ yatırımlarının %25’inin mükerrer harcamalar olduğunu belirtiyor.

Gerçek Sorun: Parçalanmış Yapılar ve Kaybolan Verimlilik

YZ yayılması sadece bütçeleri zorlamıyor;

Düşük YZ okuryazarlığı: Çalışanlar, her uygulamada YZ'yi farklı şekilde kullanmak zorunda kalıyor.

Regülasyon riski: Uygulamalar arası farklı gizlilik ve veri politikaları, uyumluluğu zora sokuyor.

Kırık bağlam: YZ modelleri, bir sistemde öğrendiklerini diğerine aktaramıyor.

Çözüm: birlikte çalışabilirlik (Interoperability) stratejisi

Şirketlerin artık şu soruyu sorması gerekiyor:

“Kaç tane YZ aracımız var?” yerine “YZ sistemlerimiz ne kadar birlikte çalışabiliyor?”

YZ sistemlerinin entegrasyonuyla sınırlı kalmayıp, ortak bağlam, tekil yönetişim ve çapraz platform içgörüleri sağlayacak şekilde çalışabilmesi gerekiyor.

Üç Temel Fayda:

Bütünsel Zekâ: CRM’deki YZ, müşteri hizmetleri ya da pazarlama departmanında da değer katabilir.

Güvenilir Deneyim: Hangi uygulama olursa olsun, tutarlı YZ davranışı sunulur.

Merkezi Denetim: Güvenlik ve IT ekipleri tüm YZ varlıklarını tek noktadan yönetebilir.

Yapay Zekâ kaosundan uyumlu bir geleceğe

YZ yayılmasını yönetmek için organizasyonların atabileceği adımlar şöyle:

Kurumsal YZ Yönetişim Konseyi kurun: IT, hukuk, uyum ve iş birimlerinden temsilciler içermeli.

Ortak YZ kullanım politikaları oluşturun ve denetim mekanizmalarını tanımlayın.

Gerçek zamanlı izleme araçları ile model performansı, veri akışı ve erişimleri takip edin.

Fazlalıkları ortadan kaldırın: Aynı işlevi sunan araçları birleştirin veya kaldırın.

YZ araç envanteri çıkarın: Hangi araç ne işe yarıyor, hangi veriyi kullanıyor bilin.

Açık standartları benimseyin: API, MCP gibi teknolojilerle birlikte çalışabilir altyapı kurun.

Çalışanları eğitin: YZ farkındalığı, risk azaltımı ve güven inşası için eğitim şart.

Daha az Hype, daha fazla uyum

YZ’nin geleceği sadece “en çok özelliğe sahip olmakla” değil, bu özelliklerin birlikte etkili çalışmasıyla şekillenecek. Kurum içi parçalı deneyimler, yerini orchestrated intelligence (uyumlu zekâ) modellerine bırakacak.

YZ, her yerde olabilir. Ama asıl farkı yaratacak olanlar, tüm yapay zekâlarını birlikte çalıştırabilenler olacak.